مبانی جامعه‌شناختی و اقتضائات فرهنگی تکوین دولت در جامعة ‌ایرانی

دولت مدرن پدیده‌ای تکاملی و تجدیدشونده است و نمی‌توان آن را به‌طور تک‌عاملی و تک‌ساحتی ارزیابی کرد، لذا هیچ‌یک از حوزه‌های متکثر علوم انسانی به‌تنهایی و بی‌کنشگری متقابل با حوزه‌های دیگر، نمی‌تواند پیدایش دولت مدرن را به‌طور کامل توضیح دهد. روبنای سیاسی دولت در کشورهای مختلف، در وهلة نخست تابعی از ساختار اجتماعی و فرهنگی آن جوامع به مثابة سنگ‌بنای ساختار حکمرانی است، و در مرحلة بعد، بر ‌اندیشة خاص سیاسی، حقوقی، اقتصادی، نظامی‌ و جز آن بنا نهاده شده است. بر‌ این اساس، فقدان آمادگی لازم بافت اجتماعی و فرهنگی برای ‌ایجاد نهاد دولت- ملت، استقرار معیوب ‌اندام‌واره‌های اقتدار نظام سیاسی را به دنبال خواهد داشت. خصیصه‌های جامعه‌شناختی و فرهنگی مردم هر جامعه در تلفیق با ساختارهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی و اجرایی، نقشی مهم در روند تکوین دولت ملی ‌ایفا می‌کند و تأثیری بسزا دارد. به بیان دیگر، شکل و محتوای نظام حکمرانی در هر کشور با خصلت‌های جامعه‌شناختی و فرهنگی مردم آن کشور و نحوة نگرش تاریخی آنان به مفاهیمی‌ مانند قدرت، حکومت، مبنای مشروعیت و جز آن ارتباط معنادار دارد. در ‌این نوشتار پس از تحلیل مفهومی ‌پدیدة دولت و تشریح روند تکوین و تکامل آن در جامعة ‌ایرانی، تطور و تحول دولت مدرن از منظر بارز‌ترین خصیصه‌های اجتماعی، مقوله‌های فرهنگی و مؤلفه‌های فکری و نظری مردم ‌ایران‌زمین بررسی و تجزیه‌وتحلیل شده است.